Ապրել թևավոր երազներով

Լենինականը մեզ դիմավորեց մտերիմ, հարազատ մարդու նման: Շատ կողմերով մնալով նույնը քաղաք-արգելանոցը փոխվել է․ հին Գյումրիի սրբատաշ, սև ու կարմիր տուֆից կառուցված շենքերը, ասես, նոր զգեստ են հագել, ճարտարապետներն ու շինարարները մեզ են վերադարձրել նրանց նախնական տեսքը: Եվ քայլելով Գորկու, Աբովյանի, Շահումյանի անունները կրող փողոցներով, քեզ մի պահ թվում է հայտնվել ես թանգարանում և դիտում ես հայկական ճարտարապետության լավագույն նմուշներ: Ահա այստեղ, ավելի քան երեք-չորս ամիս է, ինչ տարվում են Համո Բեկնազարյանի անվան «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի «Հեքիաթի սարը» պայմանական վերնագրով ֆիլմի նկարահանումները:

Սցենարի հեղինակ և բեմադրող ռեժիսոր, հանրապետության պետական մրցանակի դափնեկիր Ալբերտ Մկրտչյանն արդեն երկրորդ անգամն է, ինչ նկարահանման հրապարակ է ընտրում հայրենի քաղաքը, չէ՞ որ նրա նախորդ՝ «Հին օրերի երգը» ֆիլմի առանցքային գործողություններ էլ էին ծավալվում Լենինականում, պատերազմի տարիներին:

Նկարահանող խումբը տեղավորվել է Լենշինտրեստի պանսիոնատում, որն այս օրերին ասես վերածվել է «Հայֆիլմի» մասնաճյուղի․ բակում սպասարկող ավտոմեքենաներն ու նկարահանման, լուսավորման սարքերն են, ներսում՝ ֆիլմին անհրաժեշտ ռեկվիզիտը: Կողք-կողքի ապրում և ստեղծագործում են Ա․ Մկրտչյանը, բեմադրող օպերատոր Ռուդոլֆ Վաթինյանը, բեմադրող նկարիչ Ռաֆայել Բաբայանը, կոմպոզիտոր Տիգրան Մանսուրյանը, գլխավոր դերակատարներ Ֆրունզիկ Մկրտչյանը, Գալյա Նովենցը, Էլինա Աղամյանը, Ազատ Գասպարյանը, Նարինե Բաղդասարյանը, Սամվել Սարգսյանը և Աշոտ Գևորգյանը:

․․․Այդ օրը նշանակված էր «Զինկոմիսարիատում» դրվագի նկարահանումը: Քաղաքային այգու կենտրոնական մուտքի դիմացի շենքի՝ նախկին պետթատրոնի ճակատին փակցված էր «Լենինականի զինկոմիսարիատ» ցուցանակը: Գործին անտեղյակ լենինականցիները, մանավանդ տարեցները, հայտնում են իրենց զարմանքը:

-Յա, կոմիսարիատի տեղը փոխե՞լ են․․․

-Կինո՜ են նկարում, կինո՜,- շտապում են նրանց կասկածանքը փարատել վաղ առավոտից այստեղ հավաքված երեխաները:

Մինչ կադրը կնախապատրաստվի, ահագին ժամանակ կա, և մենք զրույցի ենք բռնկվում օպերատոր Ռ․ Վաթինյանի ու ռեժիսոր Ա․ Մկրտչյանի հետ:

-Եթե «Հին օրերի երգը» ֆիլմում մարդիկ մի հոգս ու մտածմունք ունեին՝ պատերազմ էր, լավն ու վատը բացահայտ էին, ապա այստեղ չես կարող գլուխ հանել՝ ով է ճիշտ, ով՝ սխալ: Բնականաբար, օպերատորական հնարքները չէին կարող մնալ այնպիսին, ինչպիսին «Երգում» էին: Մռայլ գույներին գալիս են փոխարինելու բազմագույն երանգները, կիսատոները տեղի են տալիս ընդգծված, իրար հակադրվող գույներին,- ասում է Ռ․ Վաթինյանը:

-Միանգամայն սխալ կլինի կարծել, թե մեր նոր ֆիլմը «Հին օրերի երգի» շարունակությունն է, – ասում է Ա․ Մկրտչյանը:

-Այո դա ճիշտ է, որ մենք ֆիլմ ենք նկարահանում ետպատերազմյան տարիների մարդկանց մասին: Այստեղ ամենակարևոր խնդիրն այն է, որ թեպետ այլևս ռումբեր չեն պայթում, սակայն այդ տարիները նույնքան ծանր ու դժվար էին բոլորի համար:

Պատերազմը ջարդել է մարդկանց հոգիները: Վերակառուցման տարիներն էին ու անհրաժեշտ էր ժամանակ, որպեսզի վերակառուցվեին ու կառուցվեին ոչ միայն փլատակված շինությունները, այլև մարդկանց ավերված հոգիները:

Եվ, այնուամենայնիվ, մեր ֆիլմն սկսվում է մի ընտանեկան կոնֆլիկտից: Ընտանիքի կնոջ, մոր համար սա դժվարին իրավիճակ է: Պատերազմի տառապալից տարիներին նա մի կերպ մեծացրել, դաստիարակել էր երեխաներին: Հիմա այդ ընտանիքը ամենից շատ հոր կարիք ուներ, բայց հայրը հեռանում է: Կրկին դժվարանում է ընտանիքի մոր վիճակը, նա պետք է տնօրինի զավակների հետագա ճակատագիրը: Սակայն նա դեռ հույս ունի, որ կարող է ետ բերել սխալված ամուսնուն:

Այդ կինը ամուր կանգնած է հողի վրա, բայց ունի իր երազանքը: «Կլինի մի օր, որ այս աշխարհին ես նայեմ երկնքից» այսպես է դատում Սիրանույշը: Մենակ մնացած պահին նա թերթից կտրում է Յու․ Գագարինի նկարը ու կպցնում պատին, աղոթում նրա նկարի առջև: Սրբություն դարձած տիեզերագնացը նրա երազանքի մարմնացումն է, մարդ, որ, ինչպես ինքն է ասում՝ «երկնքից է նայել բարի երկրագնդին»․․․

Ֆիլմի ֆինալում, քաղաքային այգում հավաքված մարդկանց Սիրանույշը պատմում է ոչ մեկին չհետաքրքրվող իր հոգսերի, իր առօրյայի մասին: Եվ ահա, նա իր հեքիաթ դարձած հիշողությունները պատմում է երիտասարդ տղաների: Տղաները կատակում են նրա հետ և կատակով էլ սկսում պարել արդեն կյանքն ապրած, տարեց կնոջ հետ: Սիրանուշը պարում է վալս: Վալսը նրա բարոյական հաղթանակն էր:

-Ահա այս չափազանց բարդ խառնվածքի տեր կնոջը մարմնավորող, համապատասխան ամպլուայի տեր դերասանուհի էի փնտրում,- շարունակում է Ա․ Մկրտչյանը: – Շատ որոնեցի, որովհետև ինձ հարկավոր էր ոչ միայն պրոֆեսիոնալ դերասանուհի, այլև լավ մարդ: Երևանի դրամատիկական թատրոնի դերասանուհի Գալյա Նովենցը իմ բոլոր սպասելիքներն արդարացնում է, և ես մեծ բավականություն եմ ստանում նկարահանման հրապարակում նրա հետ աշխատելիս:

Հերոսուհու ամուսնու՝ Ռուբենի կերպարը նույնպես բարդ է: Այս մարդու հոգում պատերազմն այնպիսի մի անջնջելի հետք է թողել, որ ունենալով իր կոնկրետ երազանքներն ու ճանապարհը, այնուամենայնիվ, նա երկփեղկված է, կոտրված: Առանց երկմտելու, այս դերում նկարահանվելու հրավիրեցի եղբորս՝ Ֆրունզիկ Մկրտչյանին, որի հետ աշխատել եմ համարյա իմ բոլոր ֆիլմերում, դերասան, որի տրագիկոմիկական տաղանդը հանրահայտ է: Ինձ համար ուղղակի հայտնություն էին Կիրովականի Հ․ Աբելյանի անվան թատրոնի դերասանուհի Էլինա Աղամյանն ու Լենինականի թատրոնից Սամվել Սարգսյանը, որոնք, ճիշտ է, առաջին անգամն են նկարահանվում կինոյում, սակայն մեծ հեռանկարներ ունեն:

Մեր զրույցը, հավանաբար, ավելի երկար կշարունակվեր, եթե չտրվեր «Կադրը պատրաստ է» հրահանգը:

Քիչ անց կինոխցիկը ժապավենի վրա գրանցում է ետպատերազմյան տարիների հագուկապով, պատերազմի կնիքը դեմքերի դրոշմված հերոսների ելումուտը «Զինկոմիսարիատ» որը հետագայում կազմելու է ֆիլմի օգտակար մի քանի մետրը միայն․․․

Ս․ Ջուլհակյան