Եթե բոլորը կորչեն-մոլորվեն Հայաստանում
Ինչ ֆիլմ ասես, որ չտեսավ մեր «Կինոաշխարհն» անցնող տարում, ու եթե բոլորը չեք հասցրել դիտել, ապա կարդացեք «Րաֆֆի vs. Արմեն» խորագիրը՝ պարզելու համար, թե ինչեր եք բաց թողել: 2012-ին մեր խորագրի սկիզբն ու վերջն էլ հայոց կինոտարվա նման նշանավորվեց երկու իրար նման, բայց և տարբեր ֆիլմերով` «Եթե բոլորը» և «Կորած-մոլորվածը Հայաստանում»: Նոյեմբերի 22-ին երկրի 2.5 կինոթատրոններից մեկի լեփ-լեցուն դահլիճում կայացավ վերջինիս պրեմիերան: Մարդիկ եկել էին պարզելու, թե այս անգամ ով է մոլորվել Հայաստանում, չնայած ֆիլմի անգլերեն վերնագիրը հուշում էր, որ կորածը, ի վերջո, գտնվել է: Իր «Մեծ պատմություն փոքր քաղաքում» ֆարսով շատերին քաջածանոթ ռեժիսոր Գոռ Կիրակոսյանն այս անգամ էլ էր հաջողեցրել չեղած տեղից պատմություն սարքել, բայց դեպքերն իր նոր ֆիլմում փոքր քաղաքից տեղափոխել էր հնարավորինս կորած-մոլորված մեկ այլ վայր` սահմանամերձ հայկական գյուղ: Դատելով ֆիլմի ընթացքում չընդհատվող քրքջոցներից ու վերջում չլռող ծափերից` հեղինակն իր ուզածին հասել էր. մեզ հրամցված ռոմանտիկ կինոկատակերգությունը շատերի համար առնվազն զվարճալի էր:Խորագրային տարին էլ խորհրդանշական կերպով փակելու համար առաջարկում եմ առաջին ու վերջին ֆիլմերի համեմատական վերլուծություն: Հիշո՞ւմ եք` «Գտիր տարբերությունները» ուշադրության թեստ-խաղը. դե, եկեք փորձենք համեմատելով գտնել «Կորած-մոլորվածի» թաքնված հմայքն ու 7 առավելությունը «Եթե բոլորի» նկատմամբ:
4. Ամերիկա vs. Ռուսաստան
Երկու ֆիլմում էլ հայոց հինավուրց հողի վրա երկնքից ընկնում են երկու օտարական, մեկը՝ ռուս, մյուսը` ամերիկացի, մեկը` աղջիկ, մյուսը` տղա, մեկը` հատուկ առաքելությամբ, մյուսը` պատահմամբ: «Եթե բոլորը» ֆիլմի սկզբում ինքնաթիռը հայ ժողովրդին նվեր է բերում Սաշա անունով սիրունիկ ռուս աղջկա` կեչու տնկին ձեռքին, որ նույն մեծ ախպեր Ռուսաստանն է` փոքր քրոջ մաշկի տակ ծպտված, որ, բնականաբար, հույժ կարևոր առաքելություն ունի: Արցախյան ազատամարտի հաղթանակը նվիրվում է ռուսներին, իսկ մնացած աշխարհը, ընդհանրապես, գոյություն չունի:
«Կորած մոլորվածը» ֆիլմի վերջում ինքնաթիռը հայ ժողովրդին նվեր է թողնում Բիլ անունով հարուստ տնփեսայի՝ սենատորի որդու, որ ոչ մի առաքելություն էլ չունի ու բացի օգուտից, վնաս չի տա: Իսկ որ Ռուսաստանից խեր չկա, դա ֆիլմում կատակով նշվում է. Անիի ընկերուհին բողոքում է. «Գյուղում ում վրա աչք դրի, գնաց Ռուաստան խոպան, հետ չեկավ»: Եվ, առհասարակ, Ռուսաստան-Ամերիկա թեմայով սառը պատերազմի հալոցքի տակ մնացած լիքը խոսակցություններ կան («Ամերիկան որ ուզի, երեք օրում Ռուսաստանը կգրավի»): Բայց, այսքանով հանդերձ, հնարավոր չէ այս ֆիլմը համարել հակառուսական կամ պրոամերիկյան, քանի որ քաղագիտացիայի զսպաշապիկից ազատ, պարզ զվարճանք է:
5. Մացակ ամի vs. «կամանդիր» Գուգո
Միքայել Պողոսյանն ակնհայտորեն ավելի բնական է նայվում Մացակ ամիի դերում, քան ազատամարտիկ Գուգոյի: Մի քիչ շոռաչք, մի քիչ թարախ, փնթնփնթան ու ագրեսիվ միայնակ ծերուկ Մացակն իրականում բարի սիրտ ունի և ֆիլմի ամենավառ կերպարն է, որը կայացել է Միքայել Պողոսյանի փայլուն և շատ բնական խաղի շնորհիվ: Հարբեցող, կեղծ պաթոսով լեցուն Գուգոն ուղղակի խամրում է Մացակի կողքին:
6. BOSS կարմիր «Նիվա» vs. 7777 «Լենդրովեր ջիփ»
Երկու ֆիլմում էլ մեքենա են առևանգում, որ լոպպազ իշխանության սիմվոլն է: «Եթե բոլորում» դզող-փչող դարձած երբեմնի «կամանդիր» Գուգոն առևանգում է մի խուրձ 7 ունեցող «գոլդ» համարով «Լենդրովեր ջիփ» ու հենց նստում է ղեկին, իրեն դնում է իր երեզած տղու տեղը: «Մոլորվածում» էլ գյուղապետի Թան մականունով տղան է պապայից թռցրած BOSS համարներով կարմիր «Նիվայի» ղեկին նույն հոգեվիճակում հայտնվում: Բայց «Մոլորվածում» իշխանության, թեկուզ տեղական իշխանության սիմվոլ «Նիվան», ի վերջո, շուռ է գալիս ու ջարդուխուրդ լինում` խորհրդանշական կերպով ցուցադրելով չարի վերջը, գողացողն էլ հայտնվում է հավաբնի ճաղավանդակի հետևում, իսկ «Եթե բոլորում» իրական տերերը գալիս են, «սամասուդ» անում իր գլխից վեր թռած ազատամարտիկին ու ջիփը հետ վերցնում` խորհրդանշական կերպով ցուցադրելով բոլորիս հայտնի «մեր դեմ խաղ չկա»-ն:
7. Անի vs. Սաշա
Երկու ֆիլմի գլխավոր հերոսուհիներն էլ զոհված ազատամարտիկների դուստրեր են, մեկը` հայ Անին (Անժելա Սարաֆյան), մյուսը` ռուս Սաշան (Եկատերինա Շիտովա): Թե նրանց մարմնավորած դերասանուհիներից որ մեկն է ավելի գեղեցիկ ու տաղանդավոր, դատեք ինքներդ, բայց միանշանակ է, որ Անին ավելի իրական է: «Եթե բոլորում» ռուս Սաշայի համեմատ հայ աղջիկների ու կանանց նկատմամբ ակնհայտ խտրականություն կա. բոլոր հայուհիները ներկայացված են անուղեղ, չաղ ու բախտավոր: «Մոլորվածում» նույնպես անուղեղ, չաղ ու բախտավոր կանանց պակաս չի զգացվում, բայց առնվազն մի քանի կնոջ կերպար ընդգծված դրական է, այդ թվում՝ Անիինը:
Ազատամարտիկ հոր գերեզմանին այցի գնացող հայ գյուղացի աղջիկը, որի ննջարանում Հայաստան-Արցախ միավորված քարտեզ է կախված, շատ ավելի ազդեցիկ ու հայրենասիրական կերպար է, մանավանդ երբ նրա շուրթերից լսում ես` «չեմ կարող էստեղից գնալ, էստեղ իմ ամեն ինչն է», հասկանում ես, որ քո սրտից է խոսում, քան Սաշա Մասլենիկովան` իր «լոխ լավ ա»-ով, որ ինչքան էլ զվարճալի թվա, սրտիդ չի կպչում: «Եթե բոլորն» անպտուղ սիրո պատմություն է, որտեղ կենդանի Սաշան սիրում է հորը` մեռած Սաշային, իսկ ավարտը, ամենևին էլ երջանիկ չէ` «մանթրաշից» ծնված հիստերիկ ծիծաղ է: «Կորած-մոլորվածը» երջանիկ ավարտով սիրո պատմություն է. վերջին կադրում գրկախառնված Անին ու Բիլը գալիս են հավաստելու, որ Հայաստանը էդքան էլ կորած տեղ չի, որովհետև էստեղ էլ կարող եք գտնել ձեր սերը:
Արմեն ՕՀԱՆՅԱՆ