Օլեգ Սիլվանովիչ. «Կարելի է մասնավորեցնել արտադրությունը, բայց ոչ գաղափարախոսությունը, առավել ևս` մշակույթը»

Երևանը գրքի մայրաքաղաք հռչակելու և հայ գրատպության 500-ամյակի տոնակատարության օրերին Երևան էր ժամանել նաև «Բելառուսֆիլմի» տնօրեն Օլեգ Սիլվանովիչը և չնայած
միջոցառումներով հագեցած օրերին` սիրահոժար ժամանակ տրամադրեց նաև «Կինոաշխարհի» հետ հանդիպմանը:

– Պրն Սիլվանովիչ, մեզ հետաքրքրում է, թե ինչպես ձեր պետությանը հաջողվեց պահպանել «Բելառուսֆիլմի» կառուցվածքը և անգամ ամեն տարի նկարահանել տասնյակ ֆիլմեր:

– Նախ` պետք է առանձնացնել այն ֆիլմերը, որոնք սեփական արտադրության են, այսինքն` մենք դրանք լրիվ ինքնուրույն ենք նկարահանում: Ահա այդպիսի խաղարկային ֆիլմերը տարեկան 9-10 անվանում են: Բացի այդ, մենք տարեկան նկարում ենք մոտ 30 վավերագրական և 9 անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմեր: Ահա այսպիսի ծավալներ են մեզանում: Մի մոռացեք, որ «Բելառուսֆիլմը» ոչ միայն պետական, այլև ազգային կինոստուդիա է, և մեր պետությունը պահպանել է պետական աջակցությունը` այդ կարևոր բաղադրիչը կառավարման կառուցվածքի մեջ: Եվ ավելին, նախագահի հրամանով և պետական ներդրումային հատուկ ծրագրով հատկացվել են միջոցներ կինոստուդիայի վերակառուցման համար: Հիմա կառուցում ենք կինոդերասանի ստուդիայի նոր շենքը, վերակառուցում ենք հիմնական մասնաշենքը, կառուցում ենք նոր արտադրական մասնաշենք, ավտոբազա, վերափոխում ենք մեր հանրակացարանը` որպես հյուրանոց: Մի խոսքով, մեծ ծրագիր է: Մինչև այս տարվա վերջը պետք է ավարտենք այդ ներդրումային ծրագիրը, իսկ մինչև 2015 թ. պետք է ավարտենք կինոստուդիայի լիակատար արդիականացումը, որի համար նույնպես հատկացված են պետական միջոցներ:
Պետական աջակցությունը, իհարկե, մեզանում, ահռելի է: Ինքս էլ, նայելով հետխորհրդային տարածության պետություններին, հասկանում եմ, որ սոսկ մի քանիսում է նման իրավիճակ: Կարծում եմ` դա շատ կարևոր է, քանի որ կինոն և´ մշակույթ է, և´ արտադրություն, և´ գաղափարախոսություն: Դեռ կարելի է արտադրությունը մասնավորեցնել, սակայն չի կարելի մասնավորեցնել գաղափարախոսությունը, առավել ևս` հնարավոր չէ մասնավորեցնել մշակույթը: Ուստի ես միշտ դեմ եմ եղել կինոստուդիաների մասնավորեցման նախաձեռնություններին:

– Ձեր ճշմարտացիության լավագույն ապացույցը մեր` Հայաստանի իրականությունն է: Ահա մեր կինոստուդիան մասնավորեցրին, և «Հայֆիլմի» պատմությունն ընդհատվեց: Կինոարտադրություն` որպես այդպիսին, փաստորեն այժմ չունենք: Թեպետ ֆիլմեր նկարվում են, բայց սեփական ուժերով, սարքավորումներ վարձակալելով, հովանավորներ փնտրելով:

– Գիտեք ինչ, մեզանում նույնպես 100-տոկոսանոց պետական ֆինանսավորում չկա բոլոր կինոնախագծերի համար: Մեզ մոտ հունվարից գործում է նախագահի հատուկ հրամանը, ըստ որի` սահմանված է, թե որ հաստատությունները` անկախ սեփականության ձևից, այդ թվում և կինոյին առնչվող հաստատությունները, կարող են հավակնել պետական աջակցության: Եվ պետական աջակցության չափերը խիստ սահմանափակ են: Այսինքն` մինչև 75 տոկոս աջակցություն կարող են ունենալ այն ֆիլմերը, որոնք նկարահանվում են պետական պատվերով, այսինքն` անցել են մրցույթով: Սա` մի կողմից: Մյուս կողմից` պետությունը պատրաստ է 100 տոկոսով ֆինանսավորել ազգային նախագծերը, այսինքն` նրանք, որոնք կճանաչվեն նշանակալի, մեծ արժեք կներկայացնեն ազգային մշակույթի և պետական մշակութային քաղաքականության ոլորտում պետական անվտանգության շահերի տեսանկյունից: Բացի այդ, ամեն տարի մինչև երկու դեբյուտ է ֆինանսավորվելու պետության կողմից` լիամետրաժ խաղարկային ֆիլմեր, անիմացիան` մինչև 100 տոկոսով և վավերագրական ֆիլմերը մինչև 100 տոկոսով: Քանի որ մտածել, թե կարճամետրաժ անիմացիան կամ վավերագրական ֆիլմը կարող է ծախսածածկվել, միամտություն կլինի: Մենք շատ լավ հասկանում ենք, որ դա լուրջ մոտեցում չի լինի: Այսինքն` դրանք առևտրային ռելսերի վրա դնելը պարզապես մասնագիտական տհասություն է: Մոտ օրերս մեզ մոտ կսկսի աշխատել մրցութային հանձնաժողովը: Հույս ունենք, որ պետական աջակցություն կստանանք: Կան, իհարկե, մտավախություններ, որ մեր նախագծերի որոշ մասը չի ֆինանսավորվի, քանի որ չգիտենք, թե ինչպես կծավալվեն իրադարձությունները մրցութային հանձնաժողովում, ինչ առաջնահերթություններ կլինեն, քանի որ սա տենդեր է, բայց մշակույթում միշտ չէ, որ այն, ինչ էժան է, որակյալ է: Մենք շատ կուզենայինք, որ գնահատման անկյունաքարը լինի գեղարվեստական մտահղացումը:

– Իսկ ովքե՞ր են որոշողները, ովքե՞ր են այդ հանձնաժողովում:

– Այդ հանձնաժողովը ձևավորվել է մշակույթի նախարարության հրամանով: Եվ այն երեք ենթահանձնաժողով ունի` անիմացիոն ֆիլմերի, վավերագրական ֆիլմերի և խաղարկային ֆիլմերի:

– Դրանք անկա՞խ հանձնաժողովներ են:

– Մասամբ` այո, անկախ են, այնտեղ մշակույթի նախարարության աշխատողներ են, նաև մշակույթի գործիչներ, որոնք կապ չունեն նախարարության հետ, կինոգետներ, նաև տարբեր գերատեսչությունների աշխատողներ, քանի որ, այնուամենայնիվ, խոսքը պետական փողերի մասին է: Ահա այսպիսի փորձ ենք դրել այս տարվանից, տեսնենք, թե ինչ կստացվի: Մենք կարծում ենք, որ նրանք պատահական մարդիկ չեն և շատ լուրջ են վերաբերվում ազգային մշակույթին և մասնավորապես ազգային կինեմատոգրաֆին, և դա ինչ-որ չափով հույսեր է ներշնչում:

– Մի՞թե ձեզ մոտ, ինչպես մեզանում, երբևէ մասնավորեցման կոչեր կամ գործնական քայլեր չեն եղել:

– Իհարկե եղել են: Այդպիսի խոսակցություններ շրջանառվում են պարբերաբար: Սակայն մենք միշտ վայելել ենք երկրի նախագահի հաստատակամ աջակցությունը: Սա նրա աներեր դիրքորոշումն է: Նա անգնահատելի աջակցություն է ցույց տալիս, աներևակայելի ուշադրություն է ցուցաբերում ազգային կինեմատոգրաֆի զարգացմանը, և շատ լավ հասկանում է, որ մեծ մասամբ նախապես գումար է դնում` հիմնվելով զուտ վստահության վրա: Եվ մեզ համար ամենից կարևորն այն է, որ հուսախաբ չանենք: Օրինակ` մենք հպարտանում ենք, որ բելառուսական ֆիլմը, ստուդիայի պատմության մեջ առաջին անգամ, հայտնվել է Կաննի կինոփառատոնի պաշտոնական մրցութային ծրագրում: Մեզ համար մեծ հաղթանակ էր հայտնվել 22 ֆիլմերի շարքում: Խոսքը ազգային գրականության` Վասիլի Բիկովի «Մառախուղի մեջ» ստեղծագործության էկրանավորման մասին է: Իհարկե, դա համատեղ ֆիլմ է, մենք այդ ֆիլմի համաարտադրողն ենք: Բայց պետք է նկատի ունենալ, որ մեր խաղարկային ֆիլմերի մոտ 85 տոկոսն այժմ համատեղ արտադրություն է:

– Դուք պահպանեցիք, մենք` ոչ: Բայց ի՞նչ եք կարծում, իրատեսակա՞ն է մտածել կամ երազել «Հայֆիլմի» վերածնունդի մասին:

– Գիտեք, Հայաստանը և առհասարակ հայերն այնպիսի ինքնատիպ ազգ են, բացառիկ, որ ամեն ինչ հնարավոր է: Օրինակ` ձեզ մոտ գեներալը կարող է կաթողիկոսին շքեղ նվեր տալ, կամ հարուստ մարդկանցից մեկը կարող է տաճար կանգնեցնել: Այնպես որ ինչ-որ մեկն էլ կարող է ներդրում անել կինեմատոգրաֆում: Ուղղակի պետք է գտնել: Հայկական կինոն հոյակապ պատմություն ունի: Ժամանակին ձեր Արտավազդ Փելեշյանն է մեզ մոտ ֆիլմ նկարել, որ մինչ օրս մասնակցում է կինոփառատոների, ապշեցուցիչ տաղանդավոր անձնավորություն է, որի հետ ժամանակին հանդիպելու բախտ եմ ունեցել… Շատերը: Դուք ապշեցուցիչ մշակույթ ունեք, ուստի պետք է գտնել այն մարդուն, որին կհետաքրքրի դա: Եվ, իհարկե, դուրս գալ Հայաստանի սահմաններից: Օրինակ` մենք հիմա քննարկում ենք հայ-բելառուսական մի քանի նախագծեր` երեք խաղարկային և մեկ անիմացիոն: Բայց մենք որոշակի պահանջներ ունենք, որոնց պետք է համապատասխանել: Եթե համատեղ արտադրություն ենք ձեռնարկում, միշտ պետք է հիշել, որ գաղափարը, մտահղացումը պետք է հետաքրքրի մյուս կողմին: Եթե Բելառուսի կողմից ոչինչ չկա, մենք չենք ուզենա զուտ տեխնիկական կողմն ապահովելու ծառայություն մատուցողի դերում լինել: Դա գրավիչ չէ: Դուք հիանալի նախագծեր ունեք, ինձ անձամբ դուր են գալիս, բայց դրանք իմը չեն, մերը չեն: Եթե ի սկզբանե նախագիծը համամարդկային, համամշակութային կամ վերազգային մտահղացում ունենա, և ի սկզբանե ճշգրիտ որոշվի երկու կողմերի ստեղծագործական համամասնությունը, ապա հաջողության հավանականությունը շատ ավելի մեծ կլինի: Եվ այդպես, իմիջիայլոց, ոչինչ չես կորցնում, ընդհակառակը, գործը նոր նիստեր է ձեռք բերում, գաղափարն ավելի տարողունակ է դառնում:

– Մոտավորապես ի՞նչ ծավալի ներդրումներ է անում պետությունը կինեմատոգրաֆում:

– Մոտավորապես 90 մլրդ բելառուսական ռուբլի, այսինքն` 10 մլն դոլարից քիչ ավելի: Բայց համեմատության համար ասեմ, որ Ղազախստանում, օրինակ, այդ գումարը կազմում է 30,5 մլն դոլար: Բայց գիտե՞ք ինչն է հարցը, եթե մենք սահմանափակենք ֆինանսավորվող նախագծերի քանակը, ապա շատ ավելի դժվար կլինի որոշել ստեղծագործական վերելքի հավանականությունը: Քանի որ գեղարվեստական պատասխանատվությունը, հեղինակային պատասխանատվությունը սովորաբար թաքնվում է սովորական նախագծերի տակ, մեկ նախագծի դեպքում այդ հավանականությունը կարող է 10-15 տոկոս լինել, շանսերը մեծ չեն, բայց եթե ֆինանսավորես 10 նախագիծ, դրանցից մեկը կարող է կրակել: Չէ՞ որ կինոյի ոլորտում կարևոր է ոչ միայն և ոչ այնքան ծախսած փողերը հետ բերելը: Իհարկե, դա էլ է կարևոր, ոչ ոք չի ժխտում: Այդ է պատճառը, որ միջոցների մի մասը մենք ուղղում ենք սերիալների արտադրությանը, որպեսզի այդ գումարները հետ բերենք, միջոցների մի մասը տրամադրում ենք դեբյուտներին, մի մասը թողնում ենք ստեղծագործական որոնումներին, որպեսզի կինոփառատոներին ներկայացնելու բան ունենանք, և այլն: Ուստի, եթե ընդամենը մեկ նախագիծ լինի, շատ դժվար կլինի:

– Ինչպես տեսնում եմ, դուք կինեմատոգրաֆը զարգացնելու որոշակի հայեցակարգ ունեք:

– Անշուշտ, ունենք և 2009 թ. հավանության է արժանացել նախագահի կողմից: Եվ այն վերաբերում է ոչ միայն կինոարտադրությանը, այլև վարձույթին: Մեր երկրում դրան շատ լուրջ են վերաբերվում:

– Փաստորեն, ձեզ մոտ պահպանվել է նաև վարձույթի համակարգը:

– Մեզ մոտ կինովարձույթը պետական է:

– Եվ կինոթատրոննե՞րը:

– Մենք 137 պետական կինոթատրոն ունենք և մոտ 10 մասնավոր: Բայց այդ 137 կինոթատրոնները տարբեր վայրերում են գտնվում, և բոլորը չէ, որ համապատասխանում են ժամանակակից պահանջներին: Ուստի Բելառուսի մշակույթի զարգացման ծրագրում նախատեսված է, որ մինչև 2015 թ. դրանք համապատասխանեցվեն այսօրվա նորմերին: Մասնավորապես ծրագրված է մայրաքաղաքում (որտեղ 15 կինոթատրոն կա) մինչև այս տարվա վերջը թվանշային ցուցադրության անցնել գոնե կինոթատրոնների 50 տոկոսում, ինչը, համաձայնեք, այնքան էլ հեշտ չէ:

– Ինչպե՞ս են ձեզ մոտ պատրաստվում սցենարիստները, կա՞ հատուկ ուսումնական հաստատություն:

– Մենք ունենք արվեստների ակադեմիա, կինոֆակուլտետ, որտեղ մեզ համար կադրեր ենք պատրաստում, սակայն սցենարիստների դեպքում ավելի հաճախ ուղարկում ենք սովորելու ուրիշ բուհերում: Բացի այդ, գոյություն ունի նախագահի հիմնադրամ տաղանդավոր երիտասարդների համար, որոնց ուղարկում ենք սովորելու արտասահմանում: Բայց մենք լեզվական խնդիր ունենք, որը, կարծում եմ, ձեզ մոտ չկա: Քանի որ մենք երկու պետական լեզու ունենք` բելառուսերեն և ռուսերեն, և կադրերի մի մասը կարող է կլանվել ռուսալեզու տարածությունում: Թեպետ մյուս կողմից էլ նրանք իրենց հետ ուրիշ կենսափորձ են բերում: Այնուամենայնիվ, ստիպված ենք պատրաստել ավելի մեծ թվով կադրեր, քան անհրաժեշտ է:

– Դուք Երևան եք եկել միայն Երևանը գրքի մայրաքաղաք հռչակելու և հայ տպագրության 500-ամյակի տոնակատարության կապակցությա՞մբ, թե նաև ուրիշ նպատակ կար:

– Ոչ միայն, նաև ԱՊՀ երկրների մշակույթի նախարարների Մշակութային համագործակցության խորհրդի նիստին մասնակցելու նպատակով: Մենք, մասնավորապես, պայմանավորվեցինք ստեղծել վավերագրական ֆիլմերի կինոալմանախ, որի շրջանակներում հայ կինեմատոգրաֆիստները գոնե մեկ վավերագրական ֆիլմ նկարելու հնարավորություն կունենան: Սա մեր երրորդ հանդիպումն էր: Եվ այդ ծրագիրը բելառուսական կողմի առաջարկությունն էր, որը հավանության արժանացավ այդ խորհրդում:

– Առաջի՞ն անգամ եք Հայաստանում:

– Ես այստեղ ծառայել եմ 30 տարի առաջ:

– Ուրեմն կարող եք համեմատություն անել և լավ ու վատ փոփոխությունները նկատել:

– Ոչ, ես այն ժամանակ սարերում եմ եղել: Բայց մի բան շատ է տպավորվել: Գյուղական տներում շատ մահճակալներ կան: Դա շատ խոսուն փաստ է: Միանգամից հասկանում ես, որ այստեղ միշտ հյուրերի են սպասում և պատրաստ են հյուընկալել: Բացի այդ, ինձ շատ է դուր գալիս հայերիդ հպարտանալու ունակությունը նաև այն նշանավոր հայերով, որոնք ապրում են Հայաստանից դուրս: Դա շատ տպավորիչ է և ընդօրինակման արժանի, մանավանդ փոքր ազգերի համար, որպեսզի ձերբազատվես բարդույթներից: Կարելի է փոքրաթիվ ազգ լինել, փոքր տարածք զբաղեցնել, բայց ունենալ, օրինակ, Արամ Խաչատրյանի պես մեծություն:
Ի դեպ, հետաքրքիր է, այս ոլորտում կա՞ն կին ստեղծագործողներ:

– Իհարկե, կարելի է ասել, որ վերջին տասնամյակներում կանանց «գրոհ» է սկսվել, այս երևույթը, կարծեմ, ամենուրեք է նկատվում:

-Այո, մեզ մոտ, օրինակ, 10 դեբյուտանտից 8-ը կանայք են: Գիտեք, նրանց հետ ավելի հեշտ է աշխատել, ավելի ճիշտ` ավելի ցանկալի է: Նրանք հավակնոտ են, իհարկե, բայց շատ ավելի նպատակասլաց ու պարտաճանաչ են, քան տղաները: Ցավոք, մինչև ամուսնությունը: Բայց եթե կնոջ հետ պայմանագիր կնքեցիր, կարող ես վստահ լինել, որ գործն անպայման գլուխ կգա: Եթե կնոջը վստահեցիր, երբեք քեզ հուսախաբ չի անի: Նրանց մեջ շատ ավելի ուժեղ է պատասխանատվության զգացումը:

– Ի՞նչ կուզենայիք մաղթել հրաժեշտից առաջ:

– Նախ` երկար կյանք Կինեմատոգրաֆիստների միությանը, պետական աջակցություն հայ կինոմշակույթին, քանի որ առանց պետական աջակցության ազգային կինոմշակույթը տարրալուծվում է դրսից եկող կինոնախագծերում, ազգային կինոգործիչները սկսում են օգտագործվել դրսում: Դուք հիանալի մշակույթի նախարար ունեք, ես հիացած եմ տիկին Պողոսյանով, դա հուսադրող նախապայման է: Վերջապես, համառություն ու հետևողականություն եմ մաղթում. ինչպես ջուրն է կաթիլ-կաթիլ հաղթահարում կարծր ապարը:

Զրուցեց Անահիտ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ