Ճառագող անձանց մասին
Մոսկվաբնակ ռեժիսոր Էդուարդ Համբարձումյանն իր «Առնո», «Հայ կինեմատոգրաֆիստների դիմանկարներ» շարքից «Ներսես Հովհաննիսյան» , «Վերջին հանդիպումը Յավուրյանի հետ» վավերագրական ֆիլմերն ու «Վարպետի գործը» գիրքը ներկայացրեց երևանյան հանդիսատեսին ու ընթերցողներին: Ռեժիսորի գնահատականն իր իսկ գործին և մեր իրականությանը` նրա հետ հարցազրույցում:
– Էդուարդ, ներկայացված բոլոր աշխատանքները ռուսալեզու են և բացառապես հայերի մասին: Ինչո՞ւ:
– «Շողակաթ» հեռուստաընկերությունում աշխատելիս մի շարք հայալեզու հեռուստատեսային վավերագրական ֆիլմեր արեցի, Ռուսաստանում` հայերեն ֆիլմ նկարելու հիմք չեմ տեսնում: Բացի այդ, առաջին հայկական ռուսալեզու TV ArmRu հեռուստաընկերությունն ամեն ինչ տրամադրում է, որպեսզի այդ ֆիլմերը ստեղծվեն, և ինքն էլ ցուցադրում է: Իսկ հեռուստաընկերության հեռարձակման ծածկույթը շատ լայն է` գրեթե ամբողջ աշխարհը: Ասեմ նաև, որ ատենախոսությունս անհրաժեշտ մակարդակով գրելու համար, այսպես թե այնպես, պետք է աշխատեի Մոսկվայում, քանի որ արխիվային նյութերն այնտեղ էին: Գիրքն էլ, որ պատմում է վարպետիս` կինոօպերատոր Սերգեյ Իսրայելյանի մասին, ատենախոսությանս մի մասն է: Իսկ ֆիլմերը, ըստ էության, ուսումնասիրություններիս մասն են` վավերագրական կինոյի լեզվով: Թարգմանությունն էլ այս պարագայում մեծ բան չի փոխի: Ասենք, Արմեն Ջիգարխանյանի ռուսերեն խոսքի վրա այլ ձայնով հայերեն տեքստ չես կարդա, սուբտիտրերը, կարծում եմ, կշեղեն: Հետևաբար, ֆիլմերը հայերեն նկարահանելու դեպքում մեծաթիվ լսարան կկորցնեմ:
– Ֆիլմերի հերոսների ընտրության սկզբունքը ո՞րն է:
– Նախագիծը ստեղծում եմ նախ ինձ համար: Դրանից ինքս հաճույք եմ ստանում: Ճիշտ է, հաշվի եմ առնում, թե դիտողն ինչ նոր տպավորություն կստանա: Մի ուրիշ տեսանկյուն էլ կա` մենք շատ ենք չարացել: Երբ Սերգեյ Իսրայելյանը նկարում էր «Գիքորը., հարցրեցին` ինչու է նկարում, ասաց` հիմա շատ են չարացել ու էսպիսի ֆիլմեր են պետք: Այնպիսի օբյեկտներ եմ ընտրում, որ հենց իրենք բարություն ճառագեն:
– Բարությունը, իհարկե, միայն Հայաստանում չէ, որ պակասում է, բայց դա բավակա՞ն է ֆիլմի նկատմամբ հետաքրքրություն առաջացնելու համար:
– Բնականաբար, ոչ: Հայտնի բան է` այնտեղ` Ռուսաստանում և ընդհանրապես Սփյուռքում կարոտի զգացում կա, և ինչ ֆիլմ էլ ցույց տաս, եթե անգամ վատը լինի, բայց Հայաստանից ինչ-որ բան ասի, Մասիսի ուրվագիծը երևա, կարձագանքեն, կհավանեն: Իմ բախտը բերել է, ֆիլմերը հետաքրքրել են ոչ միայն հայերին, այլև օտար ազգերին: Հայաստան գալիս մտածում էի, որ սա ինձ համար ամենամեծ քննությունն է լինելու. եթե հայ հանդիսատեսը Հայաստանում ընդունեց, կնշանակի ճիշտ ուղու վրա եմ:
– Եվ ո՞րը կլինի հաջորդ գործը:
– Մի մեծ աշխատանք եմ պլանավորում: Կստացվի, թե ոչ, կամ երբ կլինի` չգիտեմ: Ծրագիրը մեծ է, աջակցությունը` բացակա: Չնայած դրան, հույս ունեմ, որ կստացվի: Երբ «Առնոն» էի նախագծում, ասում էին` անհնար է: Բայց դժվարությունները հաղթահարելով` հաջողվեց: Հիմա մտադիր եմ Ալեքսանդր Թամանյանի մասին ֆիլմ նկարահանել: Այն պիտի լինի գիտահետազոտական վավերագրություն և ներառի ճարտարապետի գործունեության վայրերն ու ժառանգությունը: Մտահոգություններ ունեմ, բայց չեմ հրաժարվի մտադրությունիցս:
– Ուրախությամբ կարձանագրենք հաջողվելը, և հետաքրքիր է իմանալ, թե որքանով է նախագիծը շահեկան կոմերցիոն տեսանկյունից:
– Սկզբում էլ պարզ էր, որ այդ հարցում հաջողություն չի լինելու, շահույթ սպասելն անտեղի կլիներ: Բայց մի ուրիշ բան էլ կա` հայապահպանության խնդիր ունենք: Մարդիկ շատ երկրներում որոշում են կայանալ, իսկ դրա համար նախ պետք է գիտենալ տվյալ երկրի լեզուն և շատ հաճախ` մայրենիի հաշվին: Աշխատանք գտնելու համար շատերը ոչ միայն տվյալ երկրի քաղաքացիությունն են նախընտրում, այլև անուն-ազգանուններն են արմատապես փոխում: Հետևաբար կարևորվում է հայկական, այսպես ասած, բրենդը ներկայացնելն ու ցույց տալը, թե որտեղից ենք և ուր ենք գնում, ինչ պատմություն ունենք: Չնայած ավելի արդյունավետ ու նպատակային կլիներ, եթե դա արվեր պետական մակարդակով:
Իսկ զուտ ֆիլմերի ցուցադրությունը հեշտ կազմակերպելու նպատակով աշխատում եմ հեռուստատեսային և դրանից դուրս ֆորմատի վավերագրական կինոյի սահմանագծում: Դա նպաստում է ֆիլմերը ինչպես հեռուստատեսությամբ, այնպես էլ կինոթատրոններում ցուցադրելուն:
Զրուցեց Նանա ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ